Vakantiestress: van Moeten naar Willen!

In mijn blog van vorig jaar schreef ik over mijn vader die altijd de eerste dagen ziek was op vakantie. Hij werkte hard en veel. De boodschap toen was: leef meer in het hier en nu, geniet en relax. In deze blog wil ik proberen te achterhalen waarom hij zo hard werkte.

Mijn vader was de boerenzoon van een akkerbouwer. Hard werken was hem met de paplepel ingegoten. Hard werken op een boerderij was fysiek hard werken en lange dagen maken. In de vakantie werkte ik ook regelmatig mee met mijn ooms en neven. Het had iets romantisch samen de oogst binnen halen voor het ging regenen en daarna tevreden veel te eten en drinken (van eigen land en uit de moestuin). Iedereen werkte mee en had een taak. Er was geen stress. Hooguit fysieke stress; pijn in je rug of je spieren. Natuurlijk was er voor mijn ooms ook wel enige psychische stress over bijvoorbeeld tegenvallende prijzen, mislukte oogsten en gewasziektes, maar dat was het dan. Hoe anders is dat in de moderne maatschappij en op de moderne boerderij.

Mijn vader was jongste zoon en traditiegetrouw ging de boerderij naar de oudste zoon. Mijn oma bereidde hem al vroeg voor op een maatschappelijke carrière buiten de boerderij. Ze deed hem op pianoles en hij ging op hockey. Hij was de enige in het boerendorp. Ze leerde hem zich correct te gedragen. Hij was vastberaden het maximale uit het leven en zijn carrière te halen.

In de beginjaren was hij arbeidskundige. Hij stond met een stopwatch te meten hoe lang medewerkers over een handeling deden en bestudeerde vervolgens hoe je het sneller kon doen. Hij perfectioneerde het proces. Hij legde de lat hoog voor zichzelf en anderen, maar vermeed conflicten. Hij wilde het goed doen voor iedereen en was niet snel tevreden. Hij las alle kranten, opdat hij niets miste en werkte standaard iedere avond door, opdat hij goed voorbereid was op de volgende dag. In plaats van minder te lezen, ging hij op een snelleescursus. In plaats van ’s avonds minder te gaan werken, volgde hij een slaapcursus.

Hij was een fantastische vader, echtgenoot en vriend voor velen, maar misschien net iets te streng voor zichzelf. Hij is op 61-jarige leeftijd overleden aan de gevolgen van ALS.

Perfectionisme

We kunnen achteraf wel stellen dat mijn vader vele kenmerken van perfectionisme in zich had: de lat hoog leggen voor jezelf en anderen, willen voldoen aan hoge verwachtingen, zaken extreem goed voorbereiden, moeite hebben om beslissingen te nemen, veel ideeën/besluiten vooraf toetsen bij anderen, moeite om je kwetsbaar op te stellen, etc.

Het heeft hem veel gebracht maar ook het nodige gekost.

Mijn vader leefde nog in het pré digitale tijdperk. Hij werd niet blootgesteld aan de enorme invloed die Social Media heeft op het verslaafd raken aan perfectionisme. In onze moderne tijd worden we continue blootgesteld aan gemanipuleerde perfecte plaatjes, opgeklopte prestaties en succesverhalen. Gedurende sportwedstrijden worden live alle prestaties en data van iedere speler bijgehouden en gedeeld. We werden op het EK live bijgepraat over het percentage slechte passes, duels verloren, verkeerde looplijnen, etc. van één individuele speler. We worden er eigenlijk continu aan herinnerd dat we imperfect zijn.

De mens wil het van nature goed doen. We hebben angst voor afwijzing, afkeuring, verwijten of kritiek.  Dr. Brené Brown stelt in haar boek ‘De kracht van kwetsbaarheid’: ”Perfectionisme is een vorm van zelfbescherming”. Door perfect te zijn proberen we pijn van afwijzing, afkeuring en verwijten te voorkomen. Eigenlijk is perfectionisme een vorm van het verkrijgen van goedkeuring. Het proberen te voldoen aan eisen en verwachtingen van anderen. We worden daarmee reactief en raken steeds verder van onszelf verwijderd. Het werkt uitputtend. Op het moment dat we op vakantie gaan en even helemaal niets meer moeten, worden we ziek.

Ont-moeten

In het leiding geven aan projecten met vele stakeholders is perfectionisme een slopende eigenschap. Projectmanagement is het managen van besluitvorming, waarbij we nu eenmaal niet aan alle verwachtingen van iedereen kunnen voldoen.

In het interne en het externe trainingsprogramma voor Seniors en coaching van Plan B staat regievoeren over jezelf, je team en de omgeving centraal. De programma’s beginnen altijd bij de “eigen Ik”: Wie ben ik? Wat heeft mij gevormd in het leven? Wie wil ik zijn? Wat zijn mijn worstelingen? Wat wil ik leren en ontwikkelen?

Het gaat dus niet over wat moet ik! Moeten ligt vaak buiten onszelf. De vraag die je jezelf vervolgens kunt stellen is van wie? Mijn ouders? Mijn leidinggevende? De kerk? Van mijzelf? We stappen dan al snel in de vaak onbewuste valkuil van willen voldoen aan de verwachtingen van anderen. De vraag (misschien voor in de vakantie, niets moet!) is: ‘Wie wil ik zijn?’ In het leven, als vader/moeder, als echtgenoot, als zoon of dochter van, in mijn werk. De vraag die kan helpen is: ‘Waar ligt mijn passie of wat maakt mij boos (hier ligt vaak je passie onder)?’ Durf vervolgens uit te spreken wat jij wilt, daag anderen uit te spreken wat zij willen en zoek verbinding. Het effect is dat er een gepassioneerd team ontstaat, dat pro-actief de doelen nastreven die zij willen.

Ontmoeten en betrokkenheid

Naast ont-moeten zie ik dat mensen elkaar steeds minder ontmoeten. Social media is hier een extreme variant van. Er wordt van alles geroepen, waar vervolgens in extreme op wordt gereageerd, óf in overdreven steunbetuiging óf juist afkeurend en haatdragend. Nuance is vaak ver te zoeken. Wat als deze mensen elkaar fysiek zouden ontmoeten en alle maskers afleggen en elkaars kwetsbaarheden zouden zien en durven te delen? Wat als mensen, voorbij de façade, elkaar weer echt gaan ontmoeten? Leg deze vakantie de telefoon weg en ga een praatje maken met je buurman op de camping. Toon oprechte interesse en probeer eens te achterhalen wat hem of haar drijft, bezighoudt, etc.

 

Mocht je meer willen weten over “de moed om imperfect te zijn”, lees dan ook zeker de volgende blog van Ellemieke over haar boekentip “De kracht van Kwetsbaarheid” van Dr. Brené Brown.