Leestip van Ellemieke

Boekentip voor deze zomer in 3 woorden: worstelingen, betrokkenheid, cultuur

De Kracht van Kwetsbaarheid – Brené Brown

Het zijn vele pagina’s en ze is grondig in haar academische aanpak: gefundeerde theoriebenadering. Maar de inzichten uit dit makkelijk te lezen boek zijn waardevol.
Aan de hand van veel gebruikte begrippen binnen Plan B en citaten uit het boek, neem ik je graag mee in een doorkijkje.

“Worstelingen zijn een voorwaarde voor hoop.”

“Wat is de worsteling hieronder?” vraagt Bernard eigenlijk altijd als ik ergens mee zit. En door naar dat gevoel van ongemak in mezelf te gaan, het te beschrijven, krijg ik meer duidelijkheid. Over wat er niet lekker loopt in het project en hoe ik me daartoe verhoud.

Hoe zijn worstelingen dan voorwaarde voor hoop volgens Brené? Haar inzichten zijn gebaseerd op het onderzoek van C.R. Snyder. Volgens Snyder is hoop een manier van denken, waarbij emoties een ondersteunende rol spelen. Hij beschrijft hoop als een ‘trilogie van doelen, wegen en vertrouwen’:

1. Je weet waar je heen wilt.
2. Je bent in staat de wegen te vinden en teleurstellingen te verwerken.
3. Je gaat door en je hebt vertrouwen in jezelf dat je het kan.

Met andere woorden, hoop is dus aangeleerd. Hoopvolle mensen hebben ervaring met tegenslag en worsteling. Ze hebben kunnen oefenen met teleurstellingen ervaren, conflicten hanteren, voor zichzelf opkomen en fouten maken.

Ervaring met tegenslagen en de volharding en veerkracht om ze te doorstaan kwamen uit Brown’s onderzoek als een belangrijk kenmerk voor bezielde mensen. De mogelijkheid in jezelf om over te kunnen stappen op plan B, oftewel, in staat zijn hoop te hebben.

“Wanneer schaamte wordt ingezet als managementtool, is het gedaan met de betrokkenheid.”

Betrokkenheid is één van de competenties van leiderschap in ons Plan B⁵ model. Betrokkenheid gaat over verdieping in het primaire proces, de business case, de directe omgeving en de betrokken mensen. Betrokkenheid is een wezenlijke succesfactor in alle typen projecten, met name in complexe en kwetsbare omgevingen.

In haar boek benadrukt Brené het belang van betrokkenheid en de negatieve gevolgen van een gebrek daaraan. Zonder betrokkenheid kan er geen creativiteit, innovatie of leerervaring zijn. En dat gebrek aan betrokkenheid heeft volgens haar onderzoek een directe relatie met de schaamte die we allemaal kennen. Ze toonde aan dat schaamte letterlijk pijn doet. Het is volgens haar dus zaak om schaamtebestendigheid op te bouwen om betrokken te kunnen blijven. Daarvoor moeten onze organisaties, onze scholen en de samenleving weer menselijk gemaakt worden.

Hoe maken we onszelf dan schaamtebestendig? Natuurlijk wijdt zij er in haar boek veel meer woorden aan dan ik hier doe. Maar de kortste versie is: Zoek verbinding met de mensen om wie je geeft. Alleen door over je eigen schaamte in contact te komen met die ander die je vertrouwt, kun je je weerbaar maken tegen schaamte.

“Een cultuur van schaarste is vooral funest voor onze bereidheid ons kwetsbaar op te stellen en ons vermogen de wereld tegemoet te treden vanuit een goed gevoel van eigenwaarde.”

Bij Plan B is tijdens het leiden van een project een groot aandachtspunt om een gunstige projectcultuur te vormen. Daarbij nemen we de cultuur van de omgeving mee. Zo zoeken we hoe de ongeschreven regels daarin het beste ingezet kunnen worden om het projectdoel te ondersteunen.

In haar boek beschrijft Brené uitgebreid wat ze met deze ‘cultuur van schaarste’ bedoelt. Ze ziet dit cultuuraspect van schaarste terug in onze algehele cultuur: in gezinnen, op scholen, binnen organisaties. Eigenschappen van deze cultuur zijn gevoelens van angst en het worstelen met eigenwaarde. Het gevoel van niet genoeg (hebben, zijn, doen). Dit gevoel gedijt vooral goed in culturen waar veel schaamte heerst, veel vergeleken wordt en een gebrek aan betrokkenheid is.

Om onszelf te beschermen tegen deze gevoelens, wapenen we ons om maar niet kwetsbaar te hoeven zijn. Tegelijkertijd zijn we moe van alle boodschappen die er dagelijks op ons afkomen en ons vertellen waar we bang voor moeten zijn, wat we nog niet hebben en wie we de schuld moeten geven (ook vaak onszelf).

Brené draagt in het boek vele voorbeelden en oplossingen aan die ons kunnen helpen om ons meer ‘genoeg te voelen’. Genoeg met wie we zijn (eigenwaarde), genoeg met wat we hebben (vergelijking en wedijver) en genoeg in wat we doen (onszelf openstellen, risico’s nemen en onszelf laten zien).

Meer weten? Dan is het de moeite waard het boek zelf eens open te slaan. Een heel fijne zomer gewenst allemaal en veel leesplezier!